امام حسن (ع)

در كتاب مقاتل الطالبيين ابوالفرج اصفهانى مروانى در شرح حال حسن از على بن طاهر بن زيد روايت مى كند كه وقتى خواستند حسن را دفن كنند، عايشه سوار قاطرى شد و از بنى اميه و مروان حكم و ساير طرفداران ايشان كمك گرفت و مردم را بر علیه حسن می شوراند. عایشه گفت: به خدا سوگند تا مو در سر من هست، نمی گذارم حسن را در اینجا (کنار قبر پیامبر اسلام و اتاق مادرش زهرا) دفن کنید. و جنازه حسن را تیرباران کردند, تا آنکه هفتاد تیر از جنازه حسن بن علی بیرون کشیدند.در آنجا بود كه ابن عباس گفت: روزى قاطر سوار و روزى شتر سوار است ! یعنی روزی سوار بر شتر می شود و به جنگ با علی می رود و روزی بر قاطر سوار می شود و با جنازه حسن بن علی مقابله و جنگ می کند.

[ بازدید : 116 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

حسن وصیت کرده‌بود که در مسجدالنبی و درکنار قبر پدربزرگش محمد به‌خاک سپرده‌شود.[۵۸] سعید بن عاص فرماندار اموی مدینه در این موضوع مداخله نکرد[۵۹] اما عایشه و مروان بن حکم — که در آن زمان از امارت مدینه عزل شده‌بود[۶۰] — توافق کردند که مانع شوند حسین این کار را انجام دهد (بعضی منابع حاکی از رضایت عایشه و سرسختی مروان هستند.)[۶۱] مروان قسم یاد کرد که به‌علت دفن‌کردن عثمان در بقیع نخواهد گذاشت حسن در کنار محمد دفن شود. حسین به اتحادیهٔ قریش (حلف الفضول) شکایت کرد و خواستار احقاق حقوق بنی‌هاشم در برابر بنی‌امیه شد.[۶۲] چیزی نمانده‌بود که بر سر این مسئله لشکرکشی آغاز شود. حسن وصیت کرده‌بود که درصورت مخالفت دیگران، می‌تواند در بقیع دفن شود. ابوهریره و محمد حنفیه و دیگران،[۶۳] حسین را متقاعد کردند که بهترین کار دفن حسن در بقیع در کنار مادرش است.[۶۴] نماز میت را سعید بن عاص برپا داشت. معاویه به‌خاطر پافشاری مروان در عدم‌دفن حسن در کنار محمد، به وی حکم امارت دوبارهٔ مدینه را اعطا کرد. محل دفن حسن مکانی زیارتی به‌خصوص برای شیعیان گردید و گنبدی بزرگ بر فراز آن ساخته شد. اما این گنبد دو بار توسط وهابیان در سال‌های ۱۸۰۶ و ۱۹۲۷ میلادی تخریب گردید

[ بازدید : 113 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

برطبق روایت ابن سعد، حسن در تاریخ ۵ ربیع‌الاول ۵۰ (۲ آوریل ۶۷۰) درگذشت. ویلفرد مادلونگ در دانشنامهٔ ایرانیکا می‌نویسد که منابع اولیه قریب به اتفاق، علت مرگ حسن را مسمومیت می‌دانند و اکثراً هم جعده همسر حسن، دختر اشعث بن قیس رهبر قبیلهٔ کنده را شخص مسموم‌کننده می‌دانند. حسن برای‌این‌که کسی به ناحق درجریان انتقام‌گیری از حسن کشته نشود، شکش به معاویه را به حسین ابراز نداشت. بااین‌حال، یادداشت‌های دیگر نشان می‌دهد که حسن ممکن است توسط یکی دیگر از همسرانش، هند دختر سهیل بن عمرو مسموم شده‌باشد، ولی اشاره می‌کند که معمولاً عامل تحریک‌کننده، معاویه بوده‌است و برای وی که درحال ترویج مسئلهٔ خلافت یزید بود، این مرگ، رقیب خلافتی از پسرش زدود و به‌نظر هم نمی‌رسد که معاویه خوشحالی خود را از مرگ حسن پنهان کرده‌باشد.[۵۵] مادلونگ می‌نویسد که محمد بن جریر طبری، واقعهٔ مسموم‌شدن حسن را به‌خاطر ترس از ایجاد تفرقه در امت اسلامی نقل نکرده‌است.

[ بازدید : 102 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

پس از دست‌کشیدن از خلافت، حسن راهی مدینه شد. در بین راه در قادسیه، نامه‌ای از معاویه دریافت نمود که از وی خواسته‌بود تا در جنگ علیه یکی از خوارج به‌نام ابن الحنصا الطاعی که به‌تازگی قیام کرده‌بود به او کمک کند. حسن پاسخ داد که به این علت از جنگ دست کشیده‌است تا صلح را به میان امت برگرداند و به‌همین‌دلیل در جنگ شرکت نخواهدکرد.[۴۸]

او در مدینه حداقل به‌ظاهر زندگی آرامی داشت و در امور سیاسی دخالتی نمی‌کرد. به‌نوشتهٔ ولیری در دانشنامهٔ اسلام، حسن در مدینه از زنی به زنی دیگر می‌رفت به‌طوری‌که به او لقب «المِطلاق» (طلاق‌دهنده) داده‌بودند. تعداد زنان او را شصت یا هفتاد یا نود نفر و تعداد متعه‌های او را سیصد تا چهارصد نفر نوشته‌اند. البته به‌نظر نمی‌رسد کسی وی را به‌خاطر این موضوع سرزنش کرده‌باشد.[۴۹] اما عبدالله بن حسن، نوهٔ حسن، روایت می‌کند که حسن تنها چهار زن رسمی — به‌اندازهٔ حد تعیین‌شده در شریعت اسلام — داشته‌است

[ بازدید : 116 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

صلح حسن و معاویه به واقعهٔ صلح میان حسن بن علی و معاویه بن ابی‌سفیان اطلاق می‌شود که از جنگ بین کوفیان و شامیان جلوگیری کرد و طی آن خلافت با شروطی، از حسن به معاویه منتقل گردید. این واقعه در ۱۱ ربیع‌الثانی ۴۱ هجری (اوت ۶۶۱ میلادی) پس از هفت ماه حکومت حسن بود.[۳۵]

معاویه در اخنونیه توقف کرد و با حسن مذاکره نمود. سپس به عبیدالله بن عباس گفت که حسن تقاضای صلح از وی نموده‌است. اما عبیدالله این را باور نکرد. سپس با عبیدالله در خلوت مذاکره نمود و به عبیدالله گفت که اگر به وی بپیوندد، یک میلیون درهم پاداش خواهد گرفت. عبیدالله این را پذیرفت ولی موضوع را از سربازان سپاه حسن مخفی نمود. این شکست باعث بروز اختلاف در سران سپاه حسن گردید. هشت هزار تن صلح را پذیرفتند.[۳۶] به‌دنبال جدایی ابن عباس از سپاه حسن، قیس بن سعد، فرماندهی سپاه را برعهده گرفت و جلوی سپاه شام ایستاد.[۳۷] چهار هزار تن از قیس بن سعد عباده حمایت کردند که می‌گفت یا از امام گمراه (معاویه) تبعیت کنید یا حرف من که امام نیستم را اطاعت کنید. (این سخن معانی گوناگون دارد.) به‌نظر می‌رسد این چهار هزار تن بر آن بودند که بجنگند اما سرانجام قیس صلح را پذیرفت. معاویه از مسکن به سمت کوفه رفته و حسن نیز به وی پیوست و در مسجد رسماً اعلام کرد که از خلافت کناره‌گیری کرده‌است.[۳۸]

بعد از متارکهٔ جنگ، لشکر معاویه به کوفه آمد و در مراسم تسلیم خلافت به او، معاویه از حسن خواست که برخیزد و از وی عذرخواهی کند. اما حسن نپذیرفت و گفت که وی و حسین تنها نوه‌های محمد هستند و باوجوداین‌که حق خلافت متعلق به وی بوده، اما معاویه در این مورد با وی به جنگ پرداخته و حسن تنها به‌خاطر علاقه به امت اسلامی و جلوگیری از خون‌ریزی، خلافت را به وی واگذارده‌است. معاویه نیز در سخنرانی‌اش تمامی عهده‌های نهاده‌شده را — که تنها به‌منظور خاموش‌کردن مقطعی جنگ و راضی‌کردن مخالفان بود — انکار کرد. مادلونگ می‌نویسد معاویه به‌دنبال خون‌خواهی از عثمان بوده و سه روز به مردم فرصت داد تا با وی بیعت کنند و درغیراین‌صورت بخشیده نخواهندشد.[

[ بازدید : 110 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

علی خود شخصاً جرات نکرده‌بود که جانشینی تعیین کند.[۲۰] اما ویلفرد مادلونگ معتقد است این‌که علی رسماً حسن را جانشین خود ننمود، نمی‌تواند دلیلی بر این باشد که اصلاً میلی به این موضوع نداشت.[۲۱] بعد از مرگ علی، عبیدالله بن عباس مردم را به بیعت با حسن فراخواند. حسن سخنرانی‌ای کرد و در آن از شایستگی پدر و خاندانش و ارتباط صمیمی خود با محمد یاد کرد. قیس بن سعد عباده اولین کسی بود که با وی بیعت کرد. او در هنگام بیعت علاوه بر شروط کتاب خدا و سنت محمد شرط جنگ با مُحِلّون (کسانی که حرام خدا را حلال می‌کنند) را نیز اضافه کرد که حسن گفت که این شرط در دو شرط قبلی وجود دارد. از بیعت‌کنندگان تعهد گرفته شد که با هر که با حسن جنگ می‌کند جنگیده و با کسی که با وی به صلح باشد، صلح کنند که این شرط آنان را در بهت فرو برد که آیا حسن از این شرط قصد دارد که با معاویه صلح کند؟

[ بازدید : 109 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

حسن، هفت سال اول زندگی خود را با پدربزرگش محمد گذراند. تا قبل از کشته‌شدن عثمان بن عفان در سال ۶۵۶ میلادی، حسن از لحاظ سیاسی غیرفعال بود. پس از به‌خلافت‌رسیدن پدرش علی و شروع جنگ‌های داخلی، او از طرف علی به کوفه فرستاده شد تا از بیعت مردم کوفه با حکومت علی اطمینان حاصل کرده و در صورت امکان، سپاهی از مردم آن شهر را برای حمایت لشکریان علی در جنگ جمل فراهم آورد. او پدرش را در جنگ صفین نیز یاری کرد. پس از کشته‌شدن علی در سال ۶۶۱، باوجودآن‌که علی جانشینی برای خود انتخاب نکرده‌بود، تعداد زیادی از پیروانش با حسن بیعت کردند. حسن در هنگام انتصابش به‌عنوان خلیفه، به خویشاوندی خود با پیامبر مسلمانان اشاره و تأکید کرد.[۱۵]

ابن اسفندیار روایت می‌کند که حسن در زمان خلافت عمر به‌همراه عبدالله بن عمر و لشکری از کوفیان، در لشکرکشی به سمت آمل در طبرستان حضور داشته‌است. ویلفرد مادلونگ بر این باور است که علی احتمالاً می‌خواسته که حسن را در سن جوانی با امور جنگی آشنا کند و به تجربیات جنگی‌اش بیفزاید. در زمان عثمان گفته می‌شود که در قضیهٔ اجرای حد شرعی بر روی ولید بن عقبه به‌علت شرب خمر، وقتی علی به حسن گفت که زدن چهل ضربه شلاق را برعهده بگیرد، حسن نپذیرفت. علی حسن را سرزنش کرده و این کار را به برادرزاده‌اش، عبدالله بن جعفر سپرد. حسن به‌همراه فرزندان دیگر صحابهٔ نامدار محمد، مانند عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عمر، در هنگام محاصرهٔ عثمان، در دفاع از وی شرکت داشته‌است. به‌فرمان عثمان، حسن در روز آخر محاصره، شمشیر و ابزارآلات جنگی را کنار گذاشت. طبق گفتهٔ بلاذری، حسن در این جریان، اندکی زخمی گردید. حسن مکرراً از پدرش علی، به‌خاطراین‌که بیشتر از این‌ها، در دفاع از عثمان مشارکت نداشته، انتقاد می‌کرد.[۱۶]

ویلفرد مادلونگ می‌نویسد ظاهراً حسن مخالف سیاست‌های علی در جنگیدن با مخالفان بوده‌است، چرا که حسن معتقد بود که این جنگ‌ها باعث بروز تفرقه در امت اسلامی می‌شود. هنگام عزیمت علی از مدینه به سمت بصره (قبل از وقوع جنگ جمل) علی در جایی توقف کرد و با قریشیان مکی بصره دیدار کرد. بلاذری می‌نویسد که حسن در آن‌جا با التماس و زاری از پدرش علی خواست که دست از جنگ بکشد تا امت اسلامی بر خلافتش متفق‌القول شوند. اما علی به توصیهٔ حسن توجهی نکرد. در منزلگاه بعدی به‌نام فید، علی، حسن را به‌همراه عمار بن یاسر به کوفه فرستاد تا از آن‌جا حامی جلب کند. حسن توانست لشکر شش یا هفت هزار نفره فراهم کند و آنان را به ذی‌قار آورد و به علی ملحق کرد. حسن در جنگ‌های جمل و صفین به‌طور کمرنگی حضور داشته‌است.[۱۷] رسول جعفریان با اشاره به این نکات که حسن نمایندهٔ علی در جنگ جمل برای تحریک مردم کوفه و آوردن آن‌ها به صحنهٔ جنگ بود، در صفین مردم را بر ضد سپاه قاسطین بر می‌انگیخت و نامهٔ حسن در ابتدای خلافت به معاویه که در آن بر حق خاندان نبوی بر خلافت تأکید شده‌بود، نتیجه می‌گیرد که مخالف حسن با سیاست‌های علی درست نیست

[ بازدید : 112 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

حسن فرزند علی و فاطمه، دختر محمد در ۱۵ رمضان (ماه تولد مورد اختلاف است[۲]) سال سوم هجری قمری در مدینه به‌دنیا آمد. نام او حسن به‌معنای خوب و نیکو است؛ در بعضی مدارک ذکر شده نام او از ریشهٔ عبری «شَبَر» است.[۳][نیازمند منبع] علی مایل بود نام وی را حرب بگذارد اما محمد اسم حسن را بر او گذاشت.[نیازمند اسناد][۴] محمد به‌خاطر تولد حسن، گوسفندی قربانی، و گوشتش را میان فقرا تقسیم نمود. فاطمه نیز در هنگام تولد حسن و حسین، موهای سرشان را تراشید و موها را فروخت و در ازای وزن‌شان نقره گرفت و نقره‌ها را صدقه داد.[۵] کنیهٔ او ابومحمد است و او را با القابی چون مجتبی، تقی، زکی، سید، سبط، سبط اکبر می‌خوانند. یعقوبی مدعی شده‌است که او دوبار تمامی دارایی، و سه بار نصف اموال خویش را به اعراب مسلمان نیازمند بخشید.[۶][نیازمند منبع] لقب مجتبی که توسط طرفدارانش به وی اطلاق می‌شود، اشاره به بخشندگی وی دارد.

دانشنامهٔ اسلام می‌نویسد بااین‌که حسن تنها هفت سال اول عمرش را با پدربزرگش محمد گذراند، اما بعضی از سخنان و اعمال وی را بعدها به‌یاد داشت. مثل نمازهایی که محمد به وی تعلیم داد[۷] و لحظه‌ای که محمد خرمای صدقه‌ای که حسن بر دهان گذاشته بود را از دهانش درآورد و به انبار اموال صدقه بازگرداند.[۸] زیرا محمد خوردن اموال صدقه را برای خانواده‌اش ناخوشایند می‌داشت.[۹] اکثر روایات، حتی روایات موجود در کتب اهل سنت، نشان‌دهندهٔ علاقهٔ محمد به نوه‌اش است. نه تنها سخنانش، بلکه داستان‌هایی جالب نیز حاکی از این دوست‌داشتن است.[۱۰] محمد حسن را بر پشتش و زانوانش قرار می‌داد و نافش را می‌بوسید.[۱۱] روزی محمد بر منبر در حال صحبت با مردم بود و ناگاه دید که حسن به‌علت لغزش روی لباسش بر زمین افتاد، با دیدن این موضوع، محمد از منبر پایین آمد و حسن را برگرفت. سپس محمد به مردم گفت که فرزندان و اموال، محک و آزمایشی (فتنه) برای آنان هستند. نمونه‌ای دیگر را می‌توان از لحظه‌ای نام برد که حسن از دوش پدربزرگش درحالی‌که در سجدهٔ نماز بود بالا رفت و محمد اجازه داد که حسن بر دوشش بماند. از این گذشته برای اثبات علاقهٔ محمد به نوه‌هایش، شیعیان از حدیثی نام می‌برند که محمد در آن حسن و حسین را سرور جوانان اهل بهشت می‌نامد. بااین‌حال مروان بن حکم بر سر صحت این حدیث بحث و مجادله داشت.[۱۲] حسن در روایات شبیه‌ترین کس از لحاظ چهره به محمد دانسته شده‌است.[۱۳] از همهٔ این‌ها مهم‌تر، می‌توان به زمانی اشاره کرد که محمد، علی و فاطمه و حسن و حسین را زیر عبای خود گرفت و آنان را اهل بیت نامیده و بیان داشت که اینان از هرگونه گناه و آلودگی پاک هستند.

[ بازدید : 91 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]

حسن بن علی المجتبی، فرزند اول علی بن ابی‌طالب، امام نخست شیعیان و فاطمه زهرا دختر محمّد، امام دوم شیعیان است که از وی با عنوان امام حسن مجتبی یاد می‌کنند. کنیهٔ وی ابومحمد و ملقب به مجتبی است. او از اهل بیت و نیز آل کسا به‌شمار می‌آید. از دیدگاه برخی از اهل سنت، او پنجمین و آخرین خلیفه از خلفای راشدین محسوب می‌شود.

حسن بن علی، در سال ۳ هجری زاده شد و پس از پدر به امامت — در دیدگاه شیعیان — و خلافت مشغول شد. ولی پس از مدت کوتاهی به صلح با معاویه بن ابی‌سفیان رضایت داد.[۱] به‌روایت تاریخ یعقوبی حسن بن علی سه بار مسموم شد[نیازمند منبع غیر اولیه] و سرانجام در ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری درگذشت.

[ بازدید : 108 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]